Devo consegnare 5 versioni entro il 5 settembre...
5 versioni entro il 5 settembre...
Versione 14 Il tribuno Valerio detto “Corvino”
Il personaggio del tribuno Valerio Corvino appartiene alla tradizione del mos maiorum: Aulo
Gellio (II sec. d.C.) tramanda il racconto del leggendario prodigio.
Cum Galli Latium invasērunt et agrum Pomptinum occupavērunt, Romanorum senatus, qui
(nom. «che») Romanam rem publicam defendere volebat, duos («i due») consules cum
ingenti exercitu contra Gallos misit. Iam consules aciem instruebant, cum Gallorum dux
coram Romanorum praefectis 1 apparuit: superbus et insŏlens cum armis praefulgĭdis
incedebat, intolerantius 2 se iactabat atque magna voce clamabat: ≪Nullus Romanus tam
fortis est quam ego (sum); nullus certe mecum pugnare audebit!” Tum Valerius tribunus,
dum cetĕri inter metum ac pudorem haesĭtant, a consulibus petivit potestatem pugnandi (“di
combattere”) contra Gallum, tam inanĭter arrogantem; ita intrepĭdus ac modestus in hostem
processit. Atque in hoc 3 corvus repente advŏlat et super tribuni galĕam insistit atque inde os
oculosque hostis rostro et unguibus appetĕre incĭpit; insĭlit, obturbat, unguibus eius manus
laniat alisque prospectum impĕdit. Denĭque, postquam satis saeviĕrat (“aveva infierito”), in
tribuni galĕam revolavit ibique consēdit. Sic tribunus, et virtute sua et corvi operā,
insolentem Gallorum ducem vicit atque interfēcit et ob eam causam Corvīnus cognominatus
est.
(da Gellio)
1. praefectus, i, m., nel lessico militare significa “ufficiale” superiore, “comandante” di fanteria o di cavalleria.
2. Attenzione alla terminazione! 3. In hoc = “a questo punto”.
proposizione relativa – nesso relativo – avverbi di luogo relativi
Versione 15 I Tarentini offendono gravemente gli ambasciatori romani
Causa della prima guerra contro Pirro, re dell’Epiro, chiamato dai Tarentini in aiuto contro i
Romani che avevano dichiarato loro guerra, furono le gravi offese arrecate alla delegazione
romana da tutti gli abitanti di Taranto e soprattutto da Filònide.
Postquam Galli a Cn. Cornelio Dolabella consule ex Italia eiecti sunt, Romanorum senatus
novum bellum suscēpit. Nam, quia inter Tarentinos atque Romanos iamdūdum contentio de
expugnatione atque dereptione urbis Thuriorum 1 fiebat (“era in atto”), senatus legationem de
pace, cuius Postumius princeps erat, Tarentum misit. Tum Tarentini Graeco more in theatro
contionem populi advocare solebant: quo cum Romanorum legati admissi sunt cunctus
populus eos contumeliis afficĕre coepit, immo cum Postumius dicĕre coepit, Tarentini eum
etiam deridēre coepērunt, quod emendāte Graece loqui 2 nesciebat. Praeterĕa, quod
gravissimum est, dum legati e theatro discedunt inter confertissimam Tarentinorum turbam,
scurra quidam (“uno svegognato”), Philonĭdes nomine, sacra legatorum vestimenta urinā
respersit. Tum Postumius iratus exclamavit: “Ridēte, Tarentini, ridēte donec licet; mox
quidem large flebĭtis, nostrasque vestes multo sanguine eluētis” et cum comitĭbus urbem
reliquit. Tum senatus ob gravissimam iniuriam Romanorum legatis illātam (“arrecata”),
Tarentinis bellum indixit. Contra Romanos Tarentini auxilium a Pyrrho, Epiri rege,
petivērunt, qui cum ingenti exercitu atque elephantibus in Italiam vēnit: tumque primum
Romani cum transmarino hoste dimicavērunt.
(da Livio)
1. I Tarentini avevano conquistato e saccheggiato la città di Thurii, sullo Ionio presso Sibari, contro la volontà di
Roma che lì aveva una guarnigione. 2. Graece loqui = “parlare in greco”
indicativo piuccheperfetto – genitivo di qualità – proposizione relativa – nesso relativo
Versione 16 Gli antichi re del Lazio
Nel Lazio, prima dell’arrivo di Enea e di suo figlio Ascanio, progenitori di Romolo e Remo,
regnarono molti re, alcuni di origine divina.
Antiquissimi Italiae incolae Aborigĭnes fuērunt, quorum rex fuit Saturnus, qui ex Olympo a
Iove filio eiectus («scacciato») in Latium pervenĕrat. In eius regno nulli erant servi omniaque
bona omnibus communia erant; qua re eius aetas “aurea” dicĭtur. Italia a Saturni regis
nomine Saturnia appellata est montemque, in quo is habitabat, cognominatus est Saturnius.
Post eum regnavit Picus, deinde Faunus, sub quo Evander ab Arcadia in Italiam cum parva
popularium suorum turba vēnit, cui agros et montem, quem postĕri Palatium appellavērunt,
Faunus benigne donavit. Ex Fauni filia natus est (nacque) Latinus, sub cuius regno Aeneas,
Troiā profugus, ad Latium cum filio Ascanio appŭlit. Primum Latinus eiusque cives contra
Aeneam eiusque comĭtes arma cepērunt, postĕa rex Troianum principem, qui vir magnae
audaciae magnaeque pietatis erat, in societatem accēpit, quia eius admirabiles virtutes
conspexĕrat. Bellum deinde contra Turnum, Rutulorum regem, Aeneas gessit eumque vicit et
in proelio necavit. Aeneae Ascanius filius successit, qui Albam Longam condĭdit, quae postĕa
per trecentos (trecento) annos, donec Roma condĭta est, eius regionis caput fuit.
(da Giustino)
indicativo piuccheperfetto – futuro anteriore – consecutio temporum dell’indicativo
Versione 17 Difficile assedio della città di Tiro
Per completare l’occupazione della Fenicia, Alessandro decide di conquistare Tiro, il cui
assedio, sorgendo la città su un’isola, presenta numerose difficoltà. Gli abitanti di Tiro,
inoltre,uccidono i mediatori di pace inviati dal re.
Iam tota Syria atque Phoenīca, praeter Tyrum, Alexandri, Macedŏnum regis, erant, qui
habebat castra in continenti: urbem 1 , quae in insula aedificata erat, angustum fretum a
continenti dividebat. Tyrus enim, inter omnes urbes Syriae memorabilis, amicitiam
societatemque Alexandri accipĕre sed non eius imperium occupationemque parata erat: quod
per legatos ei nuntiatum est. Non tenuit iram Alexander: “Vos quidem Tyrii – inquit –, quia
insulam iamprīdem incolĭtis, pedestrem exercitum meum spernĭtis, sed brevi etiam vos,
postquam ego pontem exstruxĕro 2 , in continenti erĭtis et ego aut urbem intrabo aut
oppugnabo”. At Tyrii, qui securitati loci summam fidem habebant, Alexandri obsidionem
substinēre maluĕrant. Macedŏnes insulam continenti ponte iungĕre temptabant, sed crebros
altosque fluctus saevus ventus e mari extollebat, qui opus impediebant. Praeterĕa aliae
difficultates erant: mare praealtum muros turresque urbis circumdabat, quare scalae
moenibus applicari non potĕrant. Tum Alexander caduceatōres de pace ad Tyrios misit, qui,
contra ius gentium, eos occidērunt. Rex, suorum tam indigna morte iratus, urbem obsidēre
atque delēre statuit.
(da Curzio Rufo)
1. Cioè la città di Tiro. 2. verbo extruo ha valore causativo, da rendersi con “far costruire”, dato che è
impensabile che Alessandro costruisse personalmente il ponte.
eo e composti – doppio dativo
Versione 18 Fedeltà del centurione Mevio
Nella guerra civile tra Augusto e Antonio, il centurione di Augusto, Mevio, catturato e
condotto davanti ad Antonio, proclama con determinazione la sua fedeltà ad Augusto.
Inter eximia Romanorum magnorum virorum fidĕi exempla, etiam magna militum constantia
refulget. Maevius, Caesaris Augusti centurio, qui iam in omnibus belli Antoniani proeliis 1
praeclarae et spectatae virtutis multa experimenta praebuĕrat, improvisis hostium insidiis
circumventus (“circondato”), quia resistere non potĕrat, captus (est) atque perductus est
Alexandriam ad Antonium, qui eius fidem omnis genĕris minis blandimentisque sollicitavit 2 .
At centurio, – mirum constantiae exemplum – Antonio firmĭter respondit: “Neque salutis
beneficio neque mortis supplicio umquam miles Augusti esse desĭnam, umquam tuus miles
esse incipiam! Me igĭtur iugŭla, vitam contemno neque mortem timeo; ego Augusti miles
peribo!”. Itaque Maevius quo 3 constantius vitam contempsit, eo facilius eam impetravit:
Antonius enim ob eius fidem ei dono incolumitatem dedit atque magna cum admiratione eum
liberum dimisit.
da Valerio Massimo
1. belli Antoniani = “della guerra contro Antonio”. 2. sollecito = “mettere alla prova”. 3. quo… eo = “quanto
più… tanto più...”.
Versione 14 Il tribuno Valerio detto “Corvino”
Il personaggio del tribuno Valerio Corvino appartiene alla tradizione del mos maiorum: Aulo
Gellio (II sec. d.C.) tramanda il racconto del leggendario prodigio.
Cum Galli Latium invasērunt et agrum Pomptinum occupavērunt, Romanorum senatus, qui
(nom. «che») Romanam rem publicam defendere volebat, duos («i due») consules cum
ingenti exercitu contra Gallos misit. Iam consules aciem instruebant, cum Gallorum dux
coram Romanorum praefectis 1 apparuit: superbus et insŏlens cum armis praefulgĭdis
incedebat, intolerantius 2 se iactabat atque magna voce clamabat: ≪Nullus Romanus tam
fortis est quam ego (sum); nullus certe mecum pugnare audebit!” Tum Valerius tribunus,
dum cetĕri inter metum ac pudorem haesĭtant, a consulibus petivit potestatem pugnandi (“di
combattere”) contra Gallum, tam inanĭter arrogantem; ita intrepĭdus ac modestus in hostem
processit. Atque in hoc 3 corvus repente advŏlat et super tribuni galĕam insistit atque inde os
oculosque hostis rostro et unguibus appetĕre incĭpit; insĭlit, obturbat, unguibus eius manus
laniat alisque prospectum impĕdit. Denĭque, postquam satis saeviĕrat (“aveva infierito”), in
tribuni galĕam revolavit ibique consēdit. Sic tribunus, et virtute sua et corvi operā,
insolentem Gallorum ducem vicit atque interfēcit et ob eam causam Corvīnus cognominatus
est.
(da Gellio)
1. praefectus, i, m., nel lessico militare significa “ufficiale” superiore, “comandante” di fanteria o di cavalleria.
2. Attenzione alla terminazione! 3. In hoc = “a questo punto”.
proposizione relativa – nesso relativo – avverbi di luogo relativi
Versione 15 I Tarentini offendono gravemente gli ambasciatori romani
Causa della prima guerra contro Pirro, re dell’Epiro, chiamato dai Tarentini in aiuto contro i
Romani che avevano dichiarato loro guerra, furono le gravi offese arrecate alla delegazione
romana da tutti gli abitanti di Taranto e soprattutto da Filònide.
Postquam Galli a Cn. Cornelio Dolabella consule ex Italia eiecti sunt, Romanorum senatus
novum bellum suscēpit. Nam, quia inter Tarentinos atque Romanos iamdūdum contentio de
expugnatione atque dereptione urbis Thuriorum 1 fiebat (“era in atto”), senatus legationem de
pace, cuius Postumius princeps erat, Tarentum misit. Tum Tarentini Graeco more in theatro
contionem populi advocare solebant: quo cum Romanorum legati admissi sunt cunctus
populus eos contumeliis afficĕre coepit, immo cum Postumius dicĕre coepit, Tarentini eum
etiam deridēre coepērunt, quod emendāte Graece loqui 2 nesciebat. Praeterĕa, quod
gravissimum est, dum legati e theatro discedunt inter confertissimam Tarentinorum turbam,
scurra quidam (“uno svegognato”), Philonĭdes nomine, sacra legatorum vestimenta urinā
respersit. Tum Postumius iratus exclamavit: “Ridēte, Tarentini, ridēte donec licet; mox
quidem large flebĭtis, nostrasque vestes multo sanguine eluētis” et cum comitĭbus urbem
reliquit. Tum senatus ob gravissimam iniuriam Romanorum legatis illātam (“arrecata”),
Tarentinis bellum indixit. Contra Romanos Tarentini auxilium a Pyrrho, Epiri rege,
petivērunt, qui cum ingenti exercitu atque elephantibus in Italiam vēnit: tumque primum
Romani cum transmarino hoste dimicavērunt.
(da Livio)
1. I Tarentini avevano conquistato e saccheggiato la città di Thurii, sullo Ionio presso Sibari, contro la volontà di
Roma che lì aveva una guarnigione. 2. Graece loqui = “parlare in greco”
indicativo piuccheperfetto – genitivo di qualità – proposizione relativa – nesso relativo
Versione 16 Gli antichi re del Lazio
Nel Lazio, prima dell’arrivo di Enea e di suo figlio Ascanio, progenitori di Romolo e Remo,
regnarono molti re, alcuni di origine divina.
Antiquissimi Italiae incolae Aborigĭnes fuērunt, quorum rex fuit Saturnus, qui ex Olympo a
Iove filio eiectus («scacciato») in Latium pervenĕrat. In eius regno nulli erant servi omniaque
bona omnibus communia erant; qua re eius aetas “aurea” dicĭtur. Italia a Saturni regis
nomine Saturnia appellata est montemque, in quo is habitabat, cognominatus est Saturnius.
Post eum regnavit Picus, deinde Faunus, sub quo Evander ab Arcadia in Italiam cum parva
popularium suorum turba vēnit, cui agros et montem, quem postĕri Palatium appellavērunt,
Faunus benigne donavit. Ex Fauni filia natus est (nacque) Latinus, sub cuius regno Aeneas,
Troiā profugus, ad Latium cum filio Ascanio appŭlit. Primum Latinus eiusque cives contra
Aeneam eiusque comĭtes arma cepērunt, postĕa rex Troianum principem, qui vir magnae
audaciae magnaeque pietatis erat, in societatem accēpit, quia eius admirabiles virtutes
conspexĕrat. Bellum deinde contra Turnum, Rutulorum regem, Aeneas gessit eumque vicit et
in proelio necavit. Aeneae Ascanius filius successit, qui Albam Longam condĭdit, quae postĕa
per trecentos (trecento) annos, donec Roma condĭta est, eius regionis caput fuit.
(da Giustino)
indicativo piuccheperfetto – futuro anteriore – consecutio temporum dell’indicativo
Versione 17 Difficile assedio della città di Tiro
Per completare l’occupazione della Fenicia, Alessandro decide di conquistare Tiro, il cui
assedio, sorgendo la città su un’isola, presenta numerose difficoltà. Gli abitanti di Tiro,
inoltre,uccidono i mediatori di pace inviati dal re.
Iam tota Syria atque Phoenīca, praeter Tyrum, Alexandri, Macedŏnum regis, erant, qui
habebat castra in continenti: urbem 1 , quae in insula aedificata erat, angustum fretum a
continenti dividebat. Tyrus enim, inter omnes urbes Syriae memorabilis, amicitiam
societatemque Alexandri accipĕre sed non eius imperium occupationemque parata erat: quod
per legatos ei nuntiatum est. Non tenuit iram Alexander: “Vos quidem Tyrii – inquit –, quia
insulam iamprīdem incolĭtis, pedestrem exercitum meum spernĭtis, sed brevi etiam vos,
postquam ego pontem exstruxĕro 2 , in continenti erĭtis et ego aut urbem intrabo aut
oppugnabo”. At Tyrii, qui securitati loci summam fidem habebant, Alexandri obsidionem
substinēre maluĕrant. Macedŏnes insulam continenti ponte iungĕre temptabant, sed crebros
altosque fluctus saevus ventus e mari extollebat, qui opus impediebant. Praeterĕa aliae
difficultates erant: mare praealtum muros turresque urbis circumdabat, quare scalae
moenibus applicari non potĕrant. Tum Alexander caduceatōres de pace ad Tyrios misit, qui,
contra ius gentium, eos occidērunt. Rex, suorum tam indigna morte iratus, urbem obsidēre
atque delēre statuit.
(da Curzio Rufo)
1. Cioè la città di Tiro. 2. verbo extruo ha valore causativo, da rendersi con “far costruire”, dato che è
impensabile che Alessandro costruisse personalmente il ponte.
eo e composti – doppio dativo
Versione 18 Fedeltà del centurione Mevio
Nella guerra civile tra Augusto e Antonio, il centurione di Augusto, Mevio, catturato e
condotto davanti ad Antonio, proclama con determinazione la sua fedeltà ad Augusto.
Inter eximia Romanorum magnorum virorum fidĕi exempla, etiam magna militum constantia
refulget. Maevius, Caesaris Augusti centurio, qui iam in omnibus belli Antoniani proeliis 1
praeclarae et spectatae virtutis multa experimenta praebuĕrat, improvisis hostium insidiis
circumventus (“circondato”), quia resistere non potĕrat, captus (est) atque perductus est
Alexandriam ad Antonium, qui eius fidem omnis genĕris minis blandimentisque sollicitavit 2 .
At centurio, – mirum constantiae exemplum – Antonio firmĭter respondit: “Neque salutis
beneficio neque mortis supplicio umquam miles Augusti esse desĭnam, umquam tuus miles
esse incipiam! Me igĭtur iugŭla, vitam contemno neque mortem timeo; ego Augusti miles
peribo!”. Itaque Maevius quo 3 constantius vitam contempsit, eo facilius eam impetravit:
Antonius enim ob eius fidem ei dono incolumitatem dedit atque magna cum admiratione eum
liberum dimisit.
da Valerio Massimo
1. belli Antoniani = “della guerra contro Antonio”. 2. sollecito = “mettere alla prova”. 3. quo… eo = “quanto
più… tanto più...”.